Zubeen Garg । অসমীয়াৰ হৃদয়ৰ প্ৰাণ শিল্পী জুবিন গাৰ্গে কায়িকভাৱে এই পৃথিৱী এৰি গ’ল যদিও, তেওঁৰ সংগীতৰ সুৰত আজিো জীৱন্ত আছে লক্ষ লক্ষ অনুৰাগীৰ স্মৃতি। প্ৰায় ৪০ টা ভাষা আৰু উপভাষাত ৩৮,০০০ ৰো অধিক গীত গাই গৈছে এইগৰাকী কিংবদন্তী শিল্পীয়ে। কিন্তু এতিয়া এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্ন উঠিছে — এই বিপুল সংগীত ভঁৰালৰ মালিকীস্বত্ব (কপিৰাইট) কাৰ হাতত?
জুবিন গাৰ্গৰ মৃত্যুৱে সকলোৰে হৃদয়ত গভীৰ শোকৰ ছাঁ পেলাইছে। তথাপি তেওঁৰ সংগীতৰ জৰিয়তে তেওঁৰ স্মৃতি সজীৱ ৰাখিবলৈ বিভিন্ন প্ৰচেষ্টা চলিছে। গুৱাহাটীৰ বিশাল কলিতা নামৰ এজন যুৱকে তেওঁৰ ঘৰতেই স্থাপন কৰিছে এক ব্যক্তিগত সংগ্ৰহালয়, য’ত আছে জুবিন গাৰ্গৰ শতাধিক এলবাম, কেছেট আৰু চিডি। প্ৰায় এক দশক ধৰি দেশৰ বিভিন্ন ঠাই ঘূৰি সংগ্ৰহ কৰা এই সামগ্ৰীসমূহ তেওঁ জনসাধাৰণৰ বাবে মুকলি কৰিছে।
বিবিচিৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি, বিশাল কলিতাৰ সংগ্ৰহালয়ত জুবিন গাৰ্গৰ প্ৰায় ৩৮ হাজাৰ গীত সংৰক্ষিত আছে — য’ত বহুতো গীত বৰ্তমান আন ঠাইত পোৱা নাযায়। আৰু আশ্চৰ্যজনকভাৱে, মৃত্যুৰ মাত্ৰ তিনিদিন পূৰ্বে, ১৬ ছেপ্টেম্বৰত জুবিন নিজেই গৈ এই সংগ্ৰহালয় পৰিদৰ্শন কৰিছিল। তেওঁ ক’লে, এই সংগ্ৰহে তেওঁৰ বহুদিনীয়া পাহৰি যোৱা সৃষ্টিৰ স্মৃতি উজাগৰ কৰিছে।
বিশাল কলিতা আৰু তেওঁৰ অনুৰাগীসকলে এতিয়া এই গীতসমূহ ডিজিটেলাইজ কৰি অনলাইন ষ্ট্ৰীমিং প্লেটফৰ্মৰ জৰিয়তে জনসাধাৰণলৈ পোৰাৰ পৰিকল্পনা কৰিছে। লগতে, তেওঁলোক জুবিন গাৰ্গৰ পৰিয়ালৰ বাবে ৰয়েল্টি নিশ্চিত কৰাৰ ব্যৱস্থাও বিচাৰিছে। কিন্তু সমস্যা এটা আছে — বহু গীতৰ কপিৰাইট বা মালিকীস্বত্ব স্পষ্টভাৱে নিৰ্ধাৰিত নহোৱাৰ বাবে এই কামত আইনী জটিলতা দেখা দিব পাৰে।
ভাৰতৰ সংগীত ৰয়েল্টি সংগ্ৰহকাৰী সংস্থা Indian Performing Rights Society (IPRS)-ৰ মুখ্য কাৰ্যবাহী বিষয়া ৰাকেশ নিগমে জনাইছে যে, তেওঁলোকৰ সংস্থাই শিল্পী বা তেওঁলোকৰ পৰিয়ালৰ বাবে রয়েল্টি নিশ্চিত কৰিবলৈ কাম কৰি আছে, কিন্তু ডিজিটেল প্লেটফৰ্ম আৰু বিতৰকৰ জটিল নেটৱৰ্কৰ বাবে মালিকীস্বত্ব চিনাক্ত কৰাটো দিনে দিনে কঠিন হৈ পৰিছে।
জনপ্ৰিয় বলীউড গায়ক শ্বানে মন্তব্য কৰিছে, “এই পদক্ষেপটো বহুত আগতেই ল’ব লাগিছিল। আঞ্চলিক সংগীতৰ ক্ষেত্ৰত কপিৰাইট চিনাক্ত কৰা চেলেঞ্জিং হ’ব পাৰে, কিন্তু যদি দলবদ্ধভাৱে কাম কৰা যায়, তেন্তে সেয়া এক বৃহৎ উদাহৰণ হ’ব।”
সংগীত প্ৰযোজক শ্যামন্তক গৌতম আৰু মানস বৰুৱা-ও জনাইছে যে, জুবিন গাৰ্গৰ বহু গীতৰ বিতৰকসকল বৰ্তমান অবশিষ্ট নাই বা তেওঁলোকৰ ব্যৱসায় বন্ধ হৈ গৈছে। ইয়াৰ ফলত অনুজ্ঞাপত্ৰৰ মালিকীস্বত্ব কাকলৈ গ’ল, সেয়া অনুসৰণ কৰাটো এক কঠিন প্ৰক্ৰিয়া।
এই সম্পূৰ্ণ ঘটনাই পুনৰ এক প্রশ্ন উত্থাপন কৰিছে — ভাৰতৰ বহুলোক কিংবদন্তি শিল্পীৰ দৰে জুবিন গাৰ্গৰ সংগীতৰ অধিকাৰ, রয়েল্টি আৰু সৃষ্টিৰ ওপৰত ন্যায়সঙ্গত মালিকীস্বত্ব নিশ্চিত কৰাৰ বাবে কি যথেষ্ট ব্যৱস্থা আছে?
ইতিহাসে সাক্ষী দিছে, লতা মংগেশকাৰ, এছ. পি. বালাসুব্ৰমণিয়াম, বা কে. জে. যেছুদাছৰ দৰে শিল্পীসকলো নিজৰ সৃষ্টিৰ অধিকাৰ ৰক্ষাৰ বাবে দীঘলীয়া লড়াই চলাইছিল।
জুবিন গাৰ্গৰ ক্ষেত্ৰতো সেই আলোচনাই পুনৰ গাম্ভীৰ্য লাভ কৰিছে — কাৰণ তেওঁ যে সংগীতৰ ভঁৰাল দি গ’ল, সেই সম্পদত তেওঁৰ পৰিয়াল আৰু অসমবাসীৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰা সময়ৰ প্ৰয়োজন।
