আমি বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডত অকলশৰীয়া নেকি? (NASA) ই এক প্ৰশ্ন যিয়ে যুগ যুগ ধৰি বিজ্ঞানী আৰু জনসাধাৰণক একেদৰেই চিন্তিত কৰি আহিছে। এতিয়া মংগল গ্ৰহত এক নতুন আৱিষ্কাৰে হয়তো আমাক এই প্ৰশ্নৰ উত্তৰৰ অধিক ওচৰলৈ লৈ যাব।বুধবাৰে নাছাই নিশ্চিত কৰে যে পাৰ্চেভাৰেন্স ৰভাৰে মাইক্ৰ’বায়’লজিকেল কাৰ্য্যকলাপৰ সম্ভাৱ্য জৈৱ স্বাক্ষৰ থকা শিলৰ নমুনা সংগ্ৰহ কৰিছে। যদি নিশ্চিত কৰা হয়, তেন্তে ই হ’ব প্ৰথম প্ৰমাণ যে মংগল গ্ৰহ আজিৰ চৰম শীতল, নিৰ্জন গ্ৰহ হোৱাৰ আগতে এসময়ত ই জীৱনক সমৰ্থন কৰিছিল।নেচাৰত প্ৰকাশিত আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞানী দলৰ নেতৃত্বত চলি থকা এই অগ্ৰগতিৰ ভাৰতৰ এক শক্তিশালী সংযোগ আছে। এই আৱিষ্কাৰৰ আঁৰত আছে আগ্ৰাত জন্মগ্ৰহণ কৰা এজন ভূতত্ত্ববিদ সঞ্জীৱ গুপ্তা, যিয়ে এদশকৰো অধিক সময় ধৰি মংগল গ্ৰহৰ জীৱনক খেদি ফুৰিছে।আগ্ৰাত জন্মগ্ৰহণ কৰা গুপ্তাই ৬ বছৰ বয়সত ব্ৰিটেইনলৈ গুচি যায়।
তাৰ পিছত তেওঁ অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ত ভূতত্ত্ব অধ্যয়ন কৰিবলৈ লয়, পিতৃৰ ইচ্ছাৰ বিৰুদ্ধে, যিয়ে তেওঁক চিকিৎসা বিজ্ঞানত অধ্যয়ন কৰাটো বিচাৰিছিল।সংবাদমাধ্যমক অধ্যাপক গুপ্তাই কয় যে, ‘সকলো ভাৰতীয় পিতৃৰ দৰে মোৰেও বিচাৰিছিল যে মই চিকিৎসা বাছি লওঁ।তথাপিও মই ভূতত্ত্ব বাছি লৈছো আৰু ইয়াৰ লগত আবদ্ধ হৈ আছো। ২০১২ চনৰ পৰা অধ্যাপক গুপ্তাই নাছাৰ কিউৰ’চিটি ৰভাৰৰ সৈতে কাম কৰি মংগল গ্ৰহৰ ভূখণ্ড আৰু শিলৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰি আহিছে। ২০২০ চনত যেতিয়া পাৰ্চেভাৰেন্সে লঞ্চ কৰিছিল, তেতিয়া তেওঁ পুনৰবাৰ আগশাৰীত আছিল, ভৱিষ্যতে পৃথিৱীলৈ ঘূৰি অহাৰ বাবে ৰভাৰখনে তুলি লোৱা নমুনা পৰীক্ষা কৰিছিল।২০২১ চনৰ পৰা মংগল গ্ৰহত অধ্যৱসায়ৰ ধাৰাবাহিকতাই টাইটানিয়াম টিউবত অভিযানৰ বাবে নমুনা সংগ্ৰহ আৰু সংৰক্ষণ কৰি আহিছে।চেয়াভা জলপ্ৰপাত নামৰ শিলৰ পৰা লোৱা এটা নমুনাত এনে পদাৰ্থ বা গঠন আছিল যিবোৰৰ জৈৱিক উৎপত্তি হ’ব পাৰে, কিন্তু জীৱনৰ চিন আছে বুলি নিৰ্ণায়কভাৱে ক’বলৈ এতিয়াও অধিক তথ্যৰ প্ৰয়োজন।অধ্যাপক গুপ্তাই ব্যাখ্যা কৰে যে, ‘আমি জীৱন বুলি কোৱা নাই।কিন্তু প্ৰথমবাৰৰ বাবে আমাৰ হাতত এনেকুৱা কিবা এটা আছে যিটো সম্ভাৱনাময়ভাৱে জীৱন হ’ব পাৰে। নিশ্চিতভাৱে জানিবলৈ আমি এই নমুনাবোৰ পৃথিৱীৰ লেবত অধ্যয়ন কৰিব লাগিব।
নমুনাটো পাৰ্চেভাৰেন্সৰ উন্নত যন্ত্ৰ, প্লেনেটেৰী ইনষ্ট্ৰুমেণ্ট ফৰ এক্স-ৰে লিথ’কেমিষ্ট্ৰী (PIXIL) আৰু শ্বাৰল’ক বা স্কেনিং হেবিটেবল এনভাইৰনমেণ্টছ উইথ ৰমন এণ্ড লুমিনেচেন্স ফৰ অৰ্গেনিক্স এণ্ড কেমিকেলছ ব্যৱহাৰ কৰি বিশ্লেষণ কৰা হৈছিল। এই সন্ধানৰ মূল চাবিকাঠি আছিল ৰমন বৰ্ণালীবিজ্ঞান।গুপ্তাই লগতে কয়, ‘মংগল গ্ৰহত জীৱন বিচাৰি পোৱাটো অতি কঠিন।অভিযানটো কেতিয়াও প্ৰত্যক্ষভাৱে জীৱন আৱিষ্কাৰ কৰিবলৈ ডিজাইন কৰা হোৱা নাছিল, বৰঞ্চ ইয়াৰ সম্ভাৱ্য চিন ৰাখিব পৰা শিল সংগ্ৰহৰ বাবেহে ডিজাইন কৰা হৈছিল।চেয়াভা জলপ্ৰপাতৰ নমুনাত অণুজীৱৰ কাৰ্য্যকলাপ থাকিব পাৰিলেহেঁতেন নেকি সেইটো মূল্যায়ন কৰিবলৈ দলটোৱে তিনিটা কথা নিশ্চিত কৰিলে: অঞ্চলটোত এসময়ত বাসযোগ্য পৰিৱেশ আছিল, জৈৱিক অণু উপস্থিত আছিল আৰু ৰেডক্স বিক্ৰিয়াৰ বৈশিষ্ট্য আছিল।মংগল গ্ৰহৰ শিলত হোৱা ৰেডক্স বিক্ৰিয়াৰ অৰ্থ হ’ল খনিজ পদাৰ্থই অক্সিডেচন আৰু হ্ৰাসৰ জৰিয়তে ইলেক্ট্ৰন বিনিময় কৰে, যিয়ে ৰাসায়নিক কাৰ্য্যকলাপৰ ইংগিত দিয়ে। পৃথিৱীত অণুজীৱই প্ৰায়ে শক্তি আহৰণৰ বাবে এনে বিক্ৰিয়াক পৰিচালিত কৰে। মংগল গ্ৰহত ইহঁতক ধৰা পেলোৱাৰ পৰা অনুমান কৰিব পাৰি যে এসময়ত এই গ্ৰহটোৰ অণুজীৱৰ জীৱনৰ বাবে অনুকূল পৰিস্থিতি আছিল যদিও ই জীৱনৰ প্ৰত্যক্ষ প্ৰমাণ নহয়।
বিশ্বৰ বিজ্ঞানীসকলে এতিয়া এই বহুমূলীয়া নমুনা ঘূৰাই পোৱাৰ বাবে অপেক্ষা কৰি আছে। অধ্যাপক গুপ্তাই কয়, “সেই নমুনাবোৰ আমাৰ ওচৰলৈ আহিবলৈ কমেও এটা দশক লাগিব। নমুনা ঘূৰাই অনা অভিযান জটিল আৰু নতুন প্ৰযুক্তিগত উদ্ভাৱনৰ প্ৰয়োজন। মিছনটো চলি আছে, কিন্তু নতুন সহযোগিতাৰ ফলত, আৰু ভাৰত আৰু চীনে মংগল গ্ৰহৰ অন্বেষণ বৃদ্ধি কৰাৰ লগে লগে ই সোনকালে হ’ব পাৰে।”অনাগত বছৰবোৰত মুকলি হ’ব ৰোজালিণ্ড ফ্ৰেংকলিন এক্স’মাৰ্ছ ৰভাৰ।ড্ৰিলেৰে সজ্জিত এই ৰভাৰখনে মংগল গ্ৰহৰ পৃষ্ঠৰ তলত প্ৰাচীন জীৱনৰ চিন বিচাৰি অনুসন্ধান কৰিব, যিয়ে মানৱতাক চূড়ান্ত মহাজাগতিক প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিয়াৰ এখোজ ওচৰলৈ আগুৱাই নিব।
