ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মকথা (Krishna Janmashtami) হৈছে সনাতন ধৰ্মৰ অন্যতম গভীৰ আৰু পৱিত্ৰ আখ্যান, যিয়ে কেৱল ধৰ্মীয় বিশ্বাসৰ ভিত্তিতে নহয়, সাংস্কৃতিক, দাৰ্শনিক আৰু সামাজিক মূল্যবোধৰ ওপৰতো গভীৰ প্ৰভাৱ পেলায়। এই কাহিনী শ্ৰীমদ্ভাগৱত পুৰাণ, মহাভাৰত, হৰিবংশ পুৰাণ আদি প্ৰাচীন গ্ৰন্থত বিস্তৃতভাৱে বৰ্ণিত হৈছে। শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ কাহিনী কেৱল এটা ঐতিহাসিক বা পৌৰাণিক ঘটনাৰ বিৱৰণ নহয়, বৰঞ্চ ই হৈছে ধৰ্মৰ পুনঃপ্ৰতিষ্ঠা, সত্যৰ জয় আৰু অধৰ্মৰ বিনাশৰ বাবে ঈশ্বৰৰ অৱতাৰ গ্ৰহণৰ এক অলৌকিক পৰিকল্পনা।

দ্বাপৰ যুগত মথুৰা নগৰীত কংস নামৰ এজন অত্যাচাৰী ৰজাৰ শাসন চলিছিল। কংস আছিল যদুবংশৰ ৰজা উগ্ৰসেনৰ পুত্ৰ, কিন্তু তেওঁৰ ক্ষমতাৰ লোভ আৰু অহংকাৰে তেওঁক নিজৰ পিতৃৰ বিৰুদ্ধে বিদ্ৰোহ কৰিবলৈ প্ৰৰোচিত কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ পিতৃ উগ্ৰসেনক কাৰাগাৰত বন্দী কৰি ৰাজসিংহাসন দখল কৰিছিল, আৰু তাৰ পিছত মথুৰাত তেওঁৰ নিষ্ঠুৰ শাসনৰ জৰিয়তে প্ৰজাসকলৰ ওপৰত অত্যাচাৰৰ পাহাৰ নমাই আনিছিল। কংসৰ শাসনকালত মথুৰাৰ জনজীৱন দুৰ্বিষহ হৈ পৰিছিল। তেওঁৰ হিংসা, ক্ৰোধ আৰু অধৰ্মৰ পথত চলাৰ স্বভাৱে সমাজত অশান্তি আৰু ভয়ৰ পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰিছিল। প্ৰজাসকলৰ মাজত ন্যায়ৰ প্ৰতি আস্থা হেৰাই গৈছিল, আৰু ধৰ্মৰ পথ অস্পষ্ট হৈ পৰিছিল।

এনে পৰিস্থিতিত পৃথিৱীৰ বোজা লাঘৱ কৰাৰ বাবে আৰু অধৰ্মৰ নাশৰ জৰিয়তে ধৰ্মৰ পুনঃপ্ৰতিষ্ঠাৰ উদ্দেশ্যে ভগৱান বিষ্ণুৱে শ্ৰীকৃষ্ণৰূপে অৱতাৰ গ্ৰহণ কৰিছিল। এই পটভূমিৰ গভীৰতা বুজিলে শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ ঐশ্বৰিক উদ্দেশ্যৰ তাৎপৰ্য স্পষ্ট হয়। তেওঁৰ জন্ম কেৱল এটা শিশুৰ জন্ম নাছিল, বৰঞ্চ ই আছিল এক মহান দৈৱী পৰিকল্পনাৰ সূচনা, যাৰ জৰিয়তে পৃথিৱীত ন্যায় আৰু শান্তি পুনঃপ্ৰতিষ্ঠা হ’ব। এই পটভূমিয়ে শ্ৰীকৃষ্ণৰ জীৱনৰ প্ৰতিটো কৰ্মৰ গুৰুত্বক আৰু অধিক স্পষ্ট কৰি তোলে, কাৰণ তেওঁৰ জন্মৰ পৰাই তেওঁৰ জীৱনৰ উদ্দেশ্য নিৰ্ধাৰিত হৈছিল।

কংসৰ অত্যাচাৰৰ মাজত শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ পূৰ্বাভাসে এই কাহিনীক অধিক নাটকীয় আৰু আকৰ্ষণীয় কৰি তুলিছিল। কংসৰ ভগ্নী দেৱকীৰ বিবাহ হৈছিল যদুবংশৰ প্ৰতাপী বাসুদেৱৰ সৈতে। এই বিবাহ আছিল এক সামাজিক আৰু পৌৰাণিক দিশৰ পৰা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ দেৱকী আৰু বাসুদেৱৰ সংযোগে শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ পথ প্ৰশস্ত কৰিছিল। বিবাহৰ পিছত যেতিয়া কংসে নিজৰ ভগ্নী আৰু ভিনিহিক বাসুদেৱক ৰথত তুলি তেওঁলোকৰ ঘৰলৈ লৈ যাবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, তেতিয়া হঠাৎ আকাশবাণীৰ জৰিয়তে এটা ভৱিষ্যদ্বাণী প্ৰকাশ পাইছিল। এই আকাশবাণীয়ে ঘোষণা কৰিছিল যে দেৱকীৰ গৰ্ভৰ পৰা জন্মগ্ৰহণ কৰা অষ্টম সন্তানেই কংসৰ মৃত্যুৰ কাৰণ হ’ব।

এই ভৱিষ্যদ্বাণীয়ে কংসৰ মনত তীব্ৰ ভয় আৰু অস্থিৰতাৰ সৃষ্টি কৰিলে। তেওঁৰ স্বভাৱত ক্ৰোধ আৰু হিংসাৰ প্ৰাধান্য থকাৰ বাবে তেওঁ তৎক্ষণাত দেৱকীক হত্যা কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। কিন্তু বাসুদেৱৰ বুদ্ধিমত্তা আৰু শান্ত স্বভাৱৰ জৰিয়তে তেওঁ কংসক শান্ত কৰিছিল আৰু দেৱকীক ৰক্ষা কৰিছিল। তথাপিও কংসে দেৱকী আৰু বাসুদেৱক কাৰাগাৰত বন্দী কৰি ৰাখিলে, যাতে তেওঁলোকৰ পৰা জন্মগ্ৰহণ কৰা প্ৰতিটো সন্তানৰ ওপৰত তেওঁৰ নিৰীক্ষণ থাকে। কংসৰ এই কাৰ্যকলাপে তেওঁৰ ভয় আৰু অধৰ্মৰ মানসিকতাক প্ৰকাশ কৰে, যিয়ে তেওঁক নিজৰ ভগ্নীৰ প্ৰতিও নিষ্ঠুৰ হ’বলৈ প্ৰৰোচিত কৰিছিল। এই ভৱিষ্যদ্বাণীৰ জৰিয়তে কাহিনীটোত এক নাটকীয় মোৰ সোমাইছিল, যিয়ে শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ পৰিস্থিতিক অধিক জটিল আৰু আকৰ্ষণীয় কৰি তুলিছিল। এই ঘটনাই প্ৰকাশ কৰে যে অধৰ্মৰ শক্তি যিমানেই শক্তিশালী হওক কিয়, ঈশ্বৰৰ ইচ্ছাৰ সন্মুখত তাৰ কোনো শক্তি নাথাকে।

দেৱকী আৰু বাসুদেৱৰ কাৰাগাৰৰ জীৱন আছিল অত্যন্ত কষ্টদায়ক আৰু দুখময়। কংসৰ প্ৰহৰীৰ কঠোৰ নিৰীক্ষণৰ মাজত তেওঁলোকে দিন-ৰাতি ভয় আৰু অনিশ্চয়তাৰ মাজত জীৱন যাপন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ মনত এটা কথাই সদায় ঘূৰি ফুৰিছিল যে তেওঁলোকৰ পৰা জন্মগ্ৰহণ কৰা প্ৰতিটো সন্তানৰ জীৱন কংসৰ হাতত বিপন্ন হ’ব। কিন্তু তেওঁলোকৰ ঈশ্বৰৰ প্ৰতি অটল বিশ্বাস আৰু ধৈৰ্যই তেওঁলোকক এই কঠিন পৰিস্থিতিত শক্তি প্ৰদান কৰিছিল। পুৰাণ অনুসৰি, দেৱকীৰ পৰা জন্ম হোৱা প্ৰথম ছয়জন সন্তানক কংসে নিৰ্মমভাৱে হত্যা কৰিছিল। এই ঘটনাই কংসৰ নিষ্ঠুৰতা আৰু অধৰ্মৰ চৰম সীমাক প্ৰকাশ কৰে। প্ৰতিবাৰ দেৱকীৰ গৰ্ভৰ পৰা এটা সন্তান জন্ম হোৱাৰ পিছত কংসে নিজৰ হাতেৰে সেই নিৰীহ শিশুক হত্যা কৰিছিল, যাৰ ফলত দেৱকী আৰু বাসুদেৱৰ হৃদয়ত অসীম দুখৰ সৃষ্টি হৈছিল। তথাপিও তেওঁলোকে নিজৰ বিশ্বাস হেৰুৱা নাছিল। তেওঁৰ ছটাকৈ সন্তানক বধ কৰাৰ পিছত সপ্তমটো সন্তান বলোৰামৰ ৰোহিনীৰ গৰ্ভৰে জন্ম হয়। কংসই বধ কৰা দৈৱকীৰ সন্তান কেইজন আছিল দৈৱকীৰ সন্তান কেইজন আছিল কীৰ্তিমত, সুসেন, উদয়িন, ভদ্ৰসেন, ৰিজুদাস আৰু ভদ্ৰদেহ। দৈৱকীয়ে শীঘ্ৰেই ৰোহিনীৰ মাধ্যমেৰে বলোৰামক জন্ম দিয়ে আৰু কৃষ্ণক যশোদাৰ কন্যাৰ সৈতে সলনি কৰে। য’ত নেকি বলোৰাম আৰু কৃষ্ণ আছিল পূৰ্ণব্ৰহ্ম বিষ্ণু আৰু অনন্ত নাগৰ অৱতাৰ। নন্দ-যশোদাৰ কন্যা যোগমায়াক কংসই বধ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত দৈৱকীয়ে বিদ্ৰোহ কৰে যদিও কংসই যোগমায়াক শিলত ঠেকেচি মাৰিবলৈ লওঁতেই তেওঁ দেৱীৰ ৰূপ ধাৰণ কৰি কংসক কয়, ‘মুৰ্খ, তোৰ কাল ইতিমধ্যেই অন্যস্থানত জন্ম হৈছে’ আৰু লগেলগে তেওঁ পৰলোকত অন্তৰ্ধান হৈ পৰে।

শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ পৰিস্থিতি সম্পূৰ্ণৰূপে অলৌকিক আৰু ঐশ্বৰিক আছিল। পুৰাণ অনুসৰি, শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্ম হৈছিল ভাদ্ৰ মাহৰ কৃষ্ণপক্ষৰ অষ্টমী তিথিত, মধ্যৰাত্ৰিৰ সময়ত, ৰোহিণী নক্ষত্ৰৰ অধীনত। এই জন্ম হৈছিল মথুৰাৰ এটা অন্ধকাৰ কাৰাগাৰৰ কোঠৰীত, য’ত দেৱকী আৰু বাসুদেৱ কংসৰ প্ৰহৰীৰ কঠোৰ নিৰীক্ষণৰ মাজত বন্দী হৈ আছিল। জন্মৰ সময়ত এটা অলৌকিক পৰিৱেশৰ সৃষ্টি হৈছিল। কাৰাগাৰৰ প্ৰহৰীসকল গভীৰ নিদ্ৰাত মগ্ন হৈ পৰিছিল, আৰু কাৰাগাৰৰ দুৱাৰবোৰ স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে মুকলি হৈ গৈছিল। শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ মুহূৰ্তত তেওঁৰ ঐশ্বৰিক ৰূপ প্ৰকাশ পাইছিল। পুৰাণত উল্লেখ আছে যে তেওঁ চাৰি হাতত শঙ্খ, চক্ৰ, গদা আৰু পদ্ম ধাৰণ কৰা বিষ্ণুৰূপত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল। তেওঁৰ এই ৰূপত দেৱকী আৰু বাসুদেৱ বিস্মিত হৈ পৰিছিল আৰু ভক্তিৰে তেওঁৰ পূজা কৰিছিল। কিন্তু শ্ৰীকৃষ্ণই তেওঁলোকক সাধাৰণ শিশুৰ ৰূপত দেখা দিবলৈ অনুৰোধ কৰিছিল, যাতে তেওঁৰ ঐশ্বৰিক পৰিকল্পনা সফল হয়। এই ঘটনাই শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ অলৌকিকতাৰ প্ৰতি স্পষ্ট ইঙ্গিত দিয়ে। তেওঁৰ জন্মৰ মুহূৰ্তৰ এই বিবৰণে প্ৰকাশ কৰে যে তেওঁ কেৱল এজন সাধাৰণ মানৱ নাছিল, বৰঞ্চ তেওঁ আছিল ঈশ্বৰৰ অৱতাৰ, যাৰ জন্মৰ উদ্দেশ্য আছিল পৃথিৱীত ধৰ্মৰ পুনঃপ্ৰতিষ্ঠা। এই পৰিস্থিতিৰ জৰিয়তে শ্ৰীকৃষ্ণৰ ঐশ্বৰিকতা আৰু তেওঁৰ জীৱনৰ গভীৰ তাৎপৰ্য প্ৰকাশ পায়।

শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ পিছত তেওঁৰ সুৰক্ষাৰ বাবে বাসুদেৱে তেওঁক গকুললৈ লৈ যোৱাৰ ঘটনাটোও অলৌকিক আৰু নাটকীয়। বাসুদেৱে শ্ৰীকৃষ্ণক এটা বাঁহৰ পাঁচিত ভৰাই যমুনা নদীৰ পাৰলৈ লৈ গৈছিল। তেতিয়া প্ৰচণ্ড বৰষুণ হৈ আছিল, আৰু যমুনা নদী উপচি পৰিছিল। কিন্তু ঈশ্বৰীয় শক্তিৰ প্ৰভাৱত যমুনা নদীয়ে পথ মুকলি কৰি দিছিল, আৰু অনন্তনাগে নিজৰ ফণাৰে শ্ৰীকৃষ্ণক বৰষুণৰ পৰা ৰক্ষা কৰিছিল। এই ঘটনাই প্ৰকাশ কৰে যে প্ৰকৃতিৰ শক্তিও ঈশ্বৰৰ ইচ্ছাৰ অধীনত কাম কৰে। বাসুদেৱে শ্ৰীকৃষ্ণক গকুলৰ ৰজা নন্দ আৰু যশোদাৰ ঘৰত থৈ আহিছিল আৰু তাৰ পৰিৱৰ্তে যশোদাৰ গৰ্ভৰ পৰা জন্ম হোৱা কন্যাশিশুক লৈ কাৰাগাৰলৈ ঘূৰি আহিছিল। এই কন্যাশিশু আছিল যোগমায়াৰ অৱতাৰ। যেতিয়া কংসে এই শিশুক হত্যা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, তেতিয়া যোগমায়াই নিজৰ ঐশ্বৰিক ৰূপ প্ৰকাশ কৰি কংসক সতৰ্ক কৰি দিছিল যে তেওঁৰ মৃত্যুৰ কাৰণ হ’বলগীয়া শিশু ইতিমধ্যে জন্মগ্ৰহণ কৰিছে আৰু নিৰাপদ স্থানত আছে। এই ঘটনাই কংসৰ ভয়ক আৰু অধিক বৃদ্ধি কৰিছিল আৰু শ্ৰীকৃষ্ণৰ জীৱনৰ পৰৱৰ্তী ঘটনাৰ পথ প্ৰশস্ত কৰিছিল। এই পৰিস্থিতিৰ জৰিয়তে ঈশ্বৰৰ পৰিকল্পনাৰ অপৰাজেয় শক্তি প্ৰকাশ পায়, যিয়ে কংসৰ দৰে অত্যাচাৰী শক্তিৰ সকলো প্ৰচেষ্টাক ব্যৰ্থ কৰি দিছিল।

ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ আধ্যাত্মিক তাৎপৰ্য অতি গভীৰ আৰু ব্যাপক। তেওঁৰ জন্ম আছিল ধৰ্মৰ পুনঃপ্ৰতিষ্ঠাৰ বাবে ঈশ্বৰৰ অৱতাৰ গ্ৰহণৰ এক মহান পৰিকল্পনা। শ্ৰীমদ্ভাগৱত গীতাত শ্ৰীকৃষ্ণই নিজেই কৈছে, “যদা যদা হি ধৰ্মস্য গ্লানিৰ্ভৱতি ভাৰত, অভ্যুৎথানমধৰ্মস্য তদাত্মানং সৃজাম্যহম্।” অৰ্থাৎ, যেতিয়া ধৰ্মৰ হানি হয় আৰু অধৰ্মৰ বৃদ্ধি হয়, তেতিয়া তেওঁ ধৰ্মৰ পুনঃপ্ৰতিষ্ঠাৰ বাবে অৱতাৰ গ্ৰহণ কৰে। শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ মূল উদ্দেশ্য আছিল কংসৰ দৰে অত্যাচাৰী শক্তিৰ নাশ কৰি সমাজত শান্তি আৰু ন্যায় প্ৰতিষ্ঠা কৰা। তেওঁৰ জন্মই এই বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰে যে অধৰ্ম যিমানেই শক্তিশালী হওক কিয়, শেষত ধৰ্মৰ জয় নিশ্চিত। তদুপৰি, শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ মাধ্যমে ভক্তিৰ পথৰ গুৰুত্বও প্ৰকাশ পায়। তেওঁৰ জীৱনৰ প্ৰতিটো ঘটনাই ভক্তসকলক ঈশ্বৰৰ প্ৰতি অটল বিশ্বাস ৰখাৰ পাঠ দিয়ে। তেওঁৰ জন্মৰ কাহিনীৰ জৰিয়তে আমি শিকিব পাৰো যে জীৱনৰ যিকোনো পৰিস্থিতিতে ধৈৰ্য আৰু বিশ্বাসৰ সৈতে আগবাঢ়িলে ঈশ্বৰৰ কৃপা লাভ কৰা সম্ভৱ।

ভাৰতৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত জন্মাষ্টমী উৎসৱৰ মাধ্যমে শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্ম উদযাপন কৰা হয়। এই উৎসৱে কেৱল ধৰ্মীয় তাৎপৰ্যই নহয়, সামাজিক ঐক্য আৰু সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰো প্ৰতীক। জন্মাষ্টমীৰ সময়ত মন্দিৰবোৰত ভক্তিৰ জোৱাৰ উঠে, আৰু শ্ৰীকৃষ্ণৰ জীৱনৰ বিভিন্ন ঘটনাৰ নাট্য প্ৰদৰ্শনৰ জৰিয়তে মানুহে তেওঁৰ জীৱনৰ পাঠ গ্ৰহণ কৰে। শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ কাহিনীৰ জৰিয়তে মানৱ জীৱনত ধৈৰ্য, বিশ্বাস আৰু ন্যায়ৰ পথত অটল থকাৰ গুৰুত্ব শিক্ষা লাভ কৰা যায়। এই কাহিনীয়ে আমাক এই বাৰ্তা দিয়ে যে জীৱনৰ যিকোনো পৰিস্থিতিতে সত্য আৰু ধৰ্মৰ পথত থিয় দিয়া উচিত।

গকুলৰ ৰজা নন্দ আৰু যশোদাৰ স্নেহৰ তলত ডাঙৰ-দীঘল হোৱা শ্ৰীকৃষ্ণই শিশুকালৰ পৰাই নিজৰ ঐশ্বৰিক শক্তিৰ পৰিচয় দিছিল। পূতনা বধ, কালিনাগ দমন বিভিন্ন অসুৰ নাশ আৰু গোবৰ্ধন পৰ্বত উত্তোলনৰ দৰে ঘটনাই তেওঁৰ অলৌকিক ক্ষমতাৰ প্ৰকাশ ঘটায়। এই সকলো ঘটনাৰ মূলতে আছিল তেওঁৰ জন্মৰ উদ্দেশ্য—অধৰ্মৰ নাশ আৰু ধৰ্মৰ প্ৰতিষ্ঠা। শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মই কেৱল তেওঁৰ জীৱনৰ আৰম্ভণিৰ চিহ্ন নাছিল, বৰঞ্চ ই আছিল এক মহান যুগৰ সূচনা, য’ত তেওঁ নিজৰ কৰ্মৰ জৰিয়তে বিশ্বক নতুন দিশ প্ৰদান কৰিছিল।

শেষত ক’ব পাৰি, ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মকথা হৈছে এনে এক আখ্যান, যিয়ে ধৰ্ম, ভক্তি আৰু ন্যায়ৰ পথত জীৱন যাপনৰ প্ৰেৰণা প্ৰদান কৰে। এই কাহিনীৰ প্ৰতিটো দিশ—পটভূমিৰ পৰা আৰম্ভ কৰি তেওঁৰ জন্মৰ অলৌকিকতা আৰু তাৰ পিছৰ ঘটনালৈ—এক গভীৰ দাৰ্শনিক তাৎপৰ্য বহন কৰে। ইয়াৰ জৰিয়তে আমি শিকিব পাৰো যে জীৱনৰ যিকোনো পৰিস্থিতিতে ঈশ্বৰৰ প্ৰতি বিশ্বাস ৰাখিলে সকলো বাধা অতিক্ৰম কৰিব পৰা যায়। শ্ৰীকৃষ্ণৰ জন্মৰ কাহিনী কেৱল এটা পৌৰাণিক কথা নহয়, বৰঞ্চ ই হৈছে জীৱনৰ পথ প্ৰদৰ্শন কৰা এটা জ্যোতিৰ্ময় দিশ। এই কাহিনীৰ মৰ্ম বুজি আমি নিজৰ জীৱনত ধৰ্ম, সত্য আৰু ভক্তিৰ পথত আগবাঢ়িব পাৰো।

( লিখক জামুগুৰিহাটৰ পৰা প্ৰকাশিত অধুনালুপ্ত বৈদ্যুতিন আলোচনী ‘সাম্প্রতিক’ ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক মুখ্য সম্পাদক)

লেখকঃ হিমাংশু ৰণ্‌জন ভূঞা, জামুগুৰিহাট

লেখকৰ ঠিকনা –
জামুগুৰিহাট, শোণিতপুৰ, অসম ৷৷
মো – 9864539966, 8486400157
Email – himangshur1989@gmail.com